Het verleden niet te veranderen?

“Je kunt het verleden niet veranderen, vergeten of verwijderen. Je kunt het alleen accepteren.” Een veel gehoord gezegde. Is dat zo?
Een pleidooi om deze wijsheid te vervangen door “je kan de richting van de wind dan wel niet veranderen, wèl de stand van je zeilen”

De eerste zogenaamde wijsheid wordt vaak gehoord als mensen het hebben over tegenslag in het leven. Maar, is het verleden inderdaad onze enige zekerheid? De schrijver Juan Gabriel Vásquez die te gast was in het boekenprogramma van Adriaan van Dis opperde juist het tegenovergestelde. Nee, zegt hij; het verleden ligt níet vast, het kan veranderen. Ik ben het met Vásquez eens.

Mensen lijden en dat komt vaak door het verleden. Wat zou het eenvoudig zijn als ik hen een briefje met het eerste gezegde zou kunnen geven; accepteer het, er rest ons immers niets anders dan dat. Ik kan daar geen genoegen mee nemen en het is het woord accepteren wat mij hierin stoort. In het woord accepteren schuilt iets passiefs. Alsof we alles maar over ons heen moeten laten komen. Hulpeloos. We zijn echter geen passieve wezens en hebben het vermogen gekregen om te kunnen nadenken over ons verleden. Als je het verleden ziet als een gebeurtenis, dan is dat iets wat inderdaad onomstotelijk als een feit vaststaat. Maar dat is het nooit alleen. Elke gebeurtenis roept gevoelens op die op hun beurt ook weer bepaald worden door het moment in tijd waarop deze plaatsvindt. Op welke leeftijd overkomt je dit, hoe ziet je leven er op dat moment uit, wat zijn de verwachtingen die jij hebt of die anderen van je hebben en vanaf welk punt in je leven kijk je nu terug op deze gebeurtenis? Al deze factoren werken als filters en we creëren om de gebeurtenis heen ons eigen verhaal en daarmee ook ons eigen verleden.

Gedurende je leven ontwikkel je je als mens door de ervaringen die je opdoet. Iedere levensfase brengt daarnaast zijn eigen uitdagingen mee. Hierdoor verandert als vanzelf onze plaats waar vanuit we terugkijken op het verleden. De invalshoek verandert. Dit zorgt ervoor dat het verleden anders kleurt. Als iets kan veranderen, dan betekent dat ook dat het is te beïnvloeden. Mensen die lijden aan het verleden dreigen vaak te versmelten met het verleden. Ze zijn blijven kijken vanuit een “oud” standpunt naar het verleden en zijn zich niet bewust van het feit dat het standpunt al lang anders is geworden. Het is mooi als het lukt om hen het inzicht te bieden dat het de kijk is die mogelijk de oorzaak is van de versmelting. Door vanaf het huidige standpunt te gaan kijken, verandert je kijk. Je kunt loskomen van het verleden. Dit vraagt iets anders dan het kunnen accepteren. Het vraagt een actieve houding waarin je de stap maakt om een ander kijkpunt in te nemen dat klopt met waar je op dit moment bent in je leven.
Waar het eerste gezegde een gevoel van onmacht oproept, geeft het tweede gezegde je de regie terug om je eigen koers te bepalen. Het vergroot daarmee de kans op rust en stabiliteit. Je kunt je energie in andere zaken steken; er komt uitzicht op een toekomst.

Peet van Wissen
week 13 2014